Wątroba to nieparzysty narząd zlokalizowany w prawym podżebrzu. Waży jedynie ok. 1,5 kilograma, a jednak uznawana jest za jeden z najważniejszych narządów organizmu człowieka. Na zdrowie wątroby wpływa wiele czynników środowiskowych, a przede wszystkim narażenie na substancje toksyczne, w tym alkohol. Badania wątroby są ważne dla oceny funkcjonowania tego narządu, a także wykrycia ewentualnych schorzeń we wczesnym stadium. Jakie badania warto wykonać w diagnostyce chorób wątroby? W poniższym artykule odpowiadamy szczegółowo na to pytanie!
Wątroba pełni kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Odpowiada za szereg procesów, nie tylko detoksykacyjnych, ale również metabolicznych czy immunologicznych. Do najważniejszych funkcji wątroby zalicza się między innymi:
Biorąc pod uwagę fakt, że wątroba pełni ponad 500 różnych funkcji w organizmie, uznaje się ją za jeden z najbardziej „zapracowanych” narządów. Zaskakująca jest również jej zdolność do regeneracji, jednakże warto pamiętać, że długotrwała, przewlekła ekspozycja na szkodliwe czynniki, takie jak alkohol, zakażenia wirusowe czy hepatotoksyczne leki, może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń.
Choroby wątroby mogą przez długi czas przebiegać bezobjawowo, dlatego istotne jest ich wczesne wykrywanie i profilaktyka.
Wiele chorób wątroby, takich jak stłuszczenie czy marskość, rozwija się latami bez wyraźnych objawów. Schorzenia te najczęściej wykrywane są przypadkowo, nierzadko w zaawansowanym stadium. Regularnie wykonywane badania profilaktyczne pozwalają na wczesne wykrycie zaburzeń funkcji wątroby i wdrożenie leczenia w etapie, gdy jest ono skuteczne. W diagnostyce chorób wątroby kluczową rolę odgrywają zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe.
Próby wątrobowe to jedne z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych, które pozwalają ocenić funkcjonowanie wątroby. W przeciwieństwie do badań obrazowych, które dostarczają informacji o strukturze narządu, badania laboratoryjne pozwalają ocenić jego aktywność metaboliczną i ewentualne procesy zapalne.
Do najważniejszych parametrów zalicza się:
Próby wątrobowe są uznaną i często wykorzystywaną metodą wstępnej diagnostyki chorób wątroby. Mogą wskazać one na rozwijające się zaburzenia, jednak należy pamiętać, że nie pozwalają one na ocenę struktury miąższu wątroby, w odróżnieniu do badań obrazowych.
Ultrasonografia, czyli USG to jedno z podstawowych badań wykorzystywanych w diagnostyce chorób wątroby. Jest ono całkowicie nieinwazyjne, dzięki wykorzystaniu właściwości fali ultradźwiękowych do stworzenia obrazu narządu. Badanie USG pozwala ocenić wielkość narządu, jego strukturę, a także wykryć ewentualne nieprawidłowości, takie jak guzy i inne zmiany ogniskowe. Ultrasonografię można też wykorzystać w diagnostyce stłuszczenia i włóknienia narządu, choć metoda ta nie pozwala na ilościową ocenę stopnia zaawansowania zmian.
USG Doppler to odmiana badania ultrasonograficznego, w którym wykorzystuje się zjawisko Dopplera, czyli zmianę częstotliwości fal ultradźwiękowych odbijanych od poruszających się krwinek. Badanie to umożliwia nieinwazyjną ocenę przepływu krwi w naczyniach krwionośnych wątroby, takich jak żyła wrotna, żyły wątrobowe czy tętnica wątrobowa. Technika ta skupia się przede wszystkim na nieprawidłowościach w krążeniu wątrobowym, ocenie drożności naczyń krwionośnych oraz parametrów przepływu krwi.
Kiedy wykonuje się USG Doppler naczyń wątroby? Wskazaniem do tego badania jest m.in.:
W ostatnich latach możliwości diagnostyczne chorób wątroby poszerzyły się o elastografię. Badanie to bazuje na technice ultrasonografii, pozwalając w nieinwazyjny sposób na:
W porównaniu do badania biopsyjnego, elastografia jest badaniem nieinwazyjnym, a także wyklucza ryzyko powikłań, takich jak krwawienia czy infekcje. Pozwala także na znacznie dokładniejszą ocenę zdrowia narządu niż klasyczne badanie USG.
Elastografię wykorzystuje się obecnie w diagnostyce i ocenie przebiegu:
Biopsja wątroby to inwazyjne badanie polegające na pobraniu fragmentu tkanki wątroby do analizy histopatologicznej, czyli szczegółowej oceny komórek wątroby pod mikroskopem. Główne wskazania do wykonania tego badania obejmują diagnostykę przewlekłych chorób wątroby, monitorowanie leczenia niektórych schorzeń, a także diagnostykę zmian ogniskowych, w tym guzów.
Badanie biopsyjne polega na wprowadzeniu igły przez skórę do tkanki wątroby, najczęściej pod kontrolą USG. Igła pozwala na pobranie niewielkiego fragmentu tkanki, który zostaje następnie odpowiednio przygotowany i oceniony pod mikroskopem przez lekarza patomorfologa.
Badania wątroby warto wykonywać zarówno w ramach profilaktyki, jak i w sytuacjach sugerujących możliwe nieprawidłowości. Pierwsze objawy rozwijających się schorzeń zwykle są nieoczywiste – może towarzyszyć im osłabienie, zmęczenie, nudności czy uczucie pełności w nadbrzuszu.
Co więcej, istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą prowadzić do uszkodzenia miąższu wątroby. Osoby szczególnie narażone powinny zatem regularnie kontrolować stan tego narządu. Wskazaniami do badań wątroby są przede wszystkim:
1. Kalra A, Yetiskul E, Wehrle CJ, et al. Physiology, Liver. [Updated 2023 May 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535438/
2. Wawrzynowicz-Syczewska M. Marskość wątroby. In: Gajewski P, Jaeschke R. ed. Interna Szczeklika 2023. 14th ed. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
3. Buechter M, Gerken G. Liver Function-How to Screen and to Diagnose: Insights from Personal Experiences, Controlled Clinical Studies and Future Perspectives. J Pers Med. 2022;12(10):1657. Published 2022 Oct 5. doi:10.3390/jpm12101657
