Niech pierwszy rzuci kamieniem ten, kto nigdy nie wykonywał „jaskółki”, czyli słynnego testu na trzeźwość. Choć to niekonwencjonalne badanie nie jest w stanie wskazać rzeczywistego poziomu upojenia alkoholowego, nie jest całkowicie pozbawione sensu. Wskazuje ono bowiem na dość istotne efekty spożycia nadmiernej ilości alkoholu ‒ zaburzenie koordynacji ruchowej i opóźnienie refleksu. W dzisiejszym artykule przyglądamy się bliżej przyczynom tych zjawisk oraz wskazujemy, jakie mogą one mieć konsekwencje.
Neurotransmisja to nic innego, jak proces komunikacji między neuronami w układzie nerwowym, umożliwiający przekazywanie sygnałów elektrycznych i chemicznych przez synapsy. Neuroprzekaźniki, czyli substancje chemiczne uwalniane przez neurony, odgrywają kluczową rolę w tym procesie. Gdy impuls nerwowy dociera do końca neuronu, prowadzi do uwolnienia neuroprzekaźników, które przekraczają szczelinę synaptyczną, by związać się z receptorami na neuronie odbiorczym, generując tym samym kolejny impuls nerwowy lub hamując jego powstanie.
Alkohol jest używką uznawaną za substancję psychoaktywną. Oznacza to, że oddziałuje ona na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując szereg różnych efektów. Jest to spowodowane właśnie zmianami w neurotransmisji, wywołanymi zaburzeniem aktywności neuroprzekaźników.
Co właściwie kryje się pod pojęciem funkcji poznawczych? Nic innego niż umiejętności umysłu pozwalające na przetwarzanie informacji, w tym percepcję, pamięć, myślenie, rozumowanie czy zdolność do rozwiązywania problemów. Są one fundamentalne dla codziennego funkcjonowania, umożliwiając nam uczenie się, zapamiętywanie, planowanie i podejmowanie decyzji.
Niestety, alkohol ‒ nawet w niewielkich ilościach ‒ tymczasowo pogarsza funkcje poznawcze. Używka ta, poprzez zaburzenie prawidłowej neurotransmisji, wpływa negatywnie na pamięć krótkotrwałą, co utrudnia zapamiętywanie nowych informacji i skupienie uwagi. Spożycie alkoholu często prowadzi również do problemów z koncentracją i przetwarzaniem informacji, co oznacza, że zadania wymagające skupienia i logicznego myślenia stają się bardziej skomplikowane. Alkohol może ponadto zakłócać zdolność do planowania i przewidywania konsekwencji działań, co jest szczególnie niebezpieczne w sytuacjach wymagających szybkiego reagowania lub podejmowania ważnych decyzji.
Refleks to czas reakcji organizmu od momentu wystąpienia bodźca do podjęcia działania, odzwierciedlający umiejętność szybkiego reagowania. Jest to zjawisko fizjologiczne, które umożliwia automatyczną i natychmiastową odpowiedź na zmieniające się warunki środowiskowe, bez świadomego procesu decyzyjnego. Skuteczność refleksu zależy od sprawnego funkcjonowania układu nerwowego, w którym sygnały są przekazywane od receptorów sensorycznych do mózgu, a następnie do mięśni wykonawczych. Czynniki takie jak zmęczenie, substancje psychoaktywne czy choroby mogą wpływać na opóźnienie refleksu, zmniejszając zdolność do szybkiego i adekwatnego reagowania.
Alkohol wpływa na neurotransmisję, zmieniając działanie różnych neuroprzekaźników. Poprzez modulację działania GABA, głównego neuroprzekaźnika hamującego w mózgu, alkohol zwiększa jego efekty hamujące, prowadząc do ogólnego spowolnienia aktywności nerwowej. Jednocześnie alkohol może zmniejszać aktywność glutaminianu, głównego neuroprzekaźnika pobudzającego, co dodatkowo hamuje przekaz sygnałów w mózgu.
Te zmiany w równowadze między neuroprzekaźnikami hamującymi a pobudzającymi mogą tłumaczyć liczne efekty spożycia alkoholu, w tym spowolnienie czasu reakcji, osłabienie koordynacji ruchowej oraz zmiany w zachowaniu i percepcji. Efekty te sprawiają, że osoba pod wpływem alkoholu potrzebuje więcej czasu, aby zareagować na zmiany w najbliższym otoczeniu.
W 2020 roku pijani kierowcy na polskich drogach byli przyczyną ponad 2,5 tysiąca wypadków, w wyniku których życie straciło ponad 300 osób. Te alarmujące statystyki podkreślają poważne niebezpieczeństwo związane ze wsiadaniem za kierownicę po spożyciu alkoholu. Należy bezwzględnie pamiętać, że nawet minimalne ilości tej używki mogą prowadzić do fatalnych w skutkach zdarzeń.
Podobne ryzyko dotyczy nie tylko prowadzenia pojazdów, ale także pracy przy obsłudze ciężkich maszyn. W środowiskach przemysłowych, gdzie wymagana jest precyzja i szybka reakcja, spożycie alkoholu znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wypadków. Osłabiona koordynacja, spowolniony refleks i zaburzona zdolność oceny sytuacji mogą prowadzić do poważnych urazów, nie tylko u osoby pijącej, ale również u jej współpracowników.
Należy również podkreślić, że alkohol zwiększa ryzyko wypadków i urazów także w codziennych sytuacjach. Osłabiony refleks, koordynacja i równowaga sprzyjają kontuzjom podczas prostych prac domowych, wakacyjnych aktywności czy treningów sportowych. Ważne jest zatem, aby przed podjęciem decyzji o spożyciu alkoholu, mieć świadomość ryzyka i możliwych konsekwencji. Odpowiedzialne podejście do konsumpcji alkoholu i świadomość jego wpływu na zdolności motoryczne są kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa, zarówno własnego, jak i otoczenia.
Wydaje Ci się, że dzień po imprezie Twoja koordynacja i refleks wróciły do normy? Niestety, nie mamy dla Ciebie dobrej wiadomości. Jeśli zmagasz się z syndromem dnia poprzedniego, jest duże prawdopodobieństwo, że Twoje zdolności pozostawiają jeszcze sporo do życzenia. Tym razem nie jest to jednak wywołane bezpośrednim działaniem alkoholu na układ nerwowy, a samym kacem.
Zmęczenie po źle przespanej nocy, odwodnienie czy niedobory elektrolitów mogą nie tylko znacznie pogorszyć samopoczucie, ale również zaburzyć koordynację ruchową czy umiejętność szybkiego reagowania na bodźce. Należy o tym pamiętać, szczególnie wsiadając za kierownicę czy decydując się na pójście do pracy. Pomimo braku obecności alkoholu w ustroju, organizm nie zregenerował się jeszcze całkowicie po nocnych szaleństwach. W takiej sytuacji warto skorzystać z odtrucia alkoholowego lub spędzić cały dzień na odpoczynku i regeneracji.
